Φαντάσου να Ξυπνούσες Αύριο
Και Όλη η Μουσική Να Είχε Εξαφανιστεί
Σκην: Stefan Schwietert
Εμφανίζονται: Μπιλλ Ντράμμοντ, Τζων Χιρστ, KLF, The17
ΘΕΜΑ 318 - «Αναλογίσου»
Γεωγραφικό πλάτος 53° 07'Β
Περιηγήσου από μία ακτή ως μία άλλη ακτή
Ηχογράφησε φωνές καθ' οδόν
Στο τέλος του ταξιδιού
συνδύασε τις ηχογραφήσεις
Παίξε και άκουσέ τις
ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΜΟΝΟ
και μετά
ΔΙΑΓΡΑΦΗ
Σε προηγούμενες ταινίες αυτού του κύκλου θυμηθήκαμε τις θεωρίες των Καταστασιακών για το παιχνίδι και για την περιπλάνηση κι είδαμε τη Χαρωπή Παρέα των Πλακατζήδων να τις ζει ως καθημερινότητα, χωρίς καν -πιθανότατα- να τις έχει ακουστά. Σειρά τώρα έχει ένας επόμενος κρίκος αυτής της αλυσίδας, που όταν στα 35 ξεκινούσε το πιο πετυχημένο σχέδιο της ζωής του, ήταν αρκετά καλλιεργημένος, ώστε να έχει πλήρη γνώση γι' αυτό το παρελθόν.
Ακόμη κι αν ο θεατής δε γνωρίζει τίποτα για τον Μπιλλ Ντράμμοντ -το ήμισυ του θρυλικού συγκροτήματος KLF- είναι προφανές ήδη από τον τίτλο πως η ταινία αφορά κάποιον που αρέσκεται να θέτει προβοκατόρικα ερωτήματα. Εξίσου προβοκατόρικα, τότε, ας πούμε ότι ο Ντράμμοντ δεν ήταν ποτέ σπουδαίος μουσικός - ακόμη και στις καλύτερες στιγμές του, ήξερε απλά να χειρίζεται επιδέξια τις φόρμες. Με αυτή την έννοια, η παρουσία του θα χωρούσε όλη σε μια υποσημείωση στην ιστορία της ποπ. Όμως ο Ντράμμοντ δεν ήταν μόνο μουσικός.
Γεννημένος το 1953 στη Νότιο Αφρική, όπου βρισκόταν για λίγο ο ιερέας πατέρας του, μεγάλωσε σ' ένα χωριό της Σκωτίας, απ' όπου έφυγε 17 χρονών, για να σπουδάσει εικαστικά. Στα 22 ήταν πια στο Λίβερπουλ και σκηνογραφούσε στο πειραματικό θέατρο του Κέννεθ Κάμπελ μια παράσταση 9 (κατ' άλλους 12) ωρών βασισμένη στην «Τριλογία των Πεφωτισμένων». Η συνεργασία αυτή θα τον επηρέαζε βαθιά και του άφησε σημεία αναφοράς σταθερά για πολλά χρόνια. Ύστερ' από μια βραχύβια απόπειρα με τους Big in Japan το 1977 (ένα πανκ γκρουπ που όλα τα μέλη του θα γίνονταν γνωστά παίζοντας σε πιο φημισμένα σχήματα) ο Ντράμμοντ πέρασε δέκα χρόνια δοκιμών, ως στέλεχος δισκογραφικής, ως παραγωγός και ως σόλο μουσικός. Ώσπου το 1987, έφτιαξε ένα ντουέτο που τελικά ονομάστηκε KLF και γνώρισε τεράστια εμπορική επιτυχία, πριν διαλυθεί πάνω στην ακμή του. Στα πέντε χρόνια ως τότε, κι ανεξάρτητα από την απήχηση της μουσικής τους, είχαν γίνει διαβόητοι με τις προκλητικές δράσεις τους, ρίχνοντας, μεταξύ άλλων, ένα σφαγμένο πρόβατο στο γκαλά των βραβείων Brit, με κρεμασμένη στο λαιμό την επιγραφή «Για εσάς πέθανα - καλή όρεξη». Ακόμη κι όσοι τα έβλεπαν αυτά ως ασήμαντες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις θεώρησαν αυτοκτονική την απόφαση των KLF να «καταργήσουν» όλο τους τον κατάλογο, παύοντας (ως και σήμερα) την παραγωγή κι εμπορία των δίσκων τους. Όμως αυτό ήταν μόνο η αρχή: όταν έγινε η λογιστική εκκαθάριση, το 1994, το ντουέτο πήγε στη νήσο Γιούρα και έκαψε -κυριολεκτικά!- όλα τα κέρδη που είχε από τη μουσική, σχεδόν ένα εκατομμύριο λίρες. Η πράξη αυτή προκάλεσε πάταγο κι εξόργισε πολλούς που δεν την κατανοούσαν.
Η ταινία του Στέφαν Σβίτερτ εστιάζει στη σύγχρονη πορεία του Μπιλλ Ντράμμοντ, αν και, καθώς παρουσιάζει το αντισυμβατικό έργο του, είναι αδύνατο να μην αναφερθεί και στο παρελθόν - που άλλωστε άφησε τόσα σημάδια, ώστε κι ο ίδιος να τα βρίσκει διαρκώς μπροστά του. Η κάμερα τον ακολουθεί να στήνει εδώ κι εκεί τη χορωδία The17, πάντα με νέα μέλη, ηχογραφώντας το πρωτογενές υλικό για ένα έργο που θα παιχτεί μία μόνο φορά και θα καταστραφεί. Κι είναι δύσκολο, γιατί δεν το επιχειρεί σε γκαλερί, με θετικά διακείμενους «συνεργάτες», αλλά σε σημεία απίθανα - σε πιάτσες ταξί με τους οδηγούς, σε εργοτάξια με οικοδόμους, σε τσαγερί με ηλικιωμένες κυρίες, σε εργοστάσια. Όλοι αυτοί, συχνά απρόθυμοι, βαφτίζονται μέλη των The17, κι ίσως το μόνο που λείπει από την ταινία είναι ότι ο Σβίτερτ δεν προσπαθεί, αργότερα, να δει τι τους άφησε η συμμετοχή τους στη χορωδία.
Παρά το χαμηλό κόστος της παραγωγής, δεν έχουμε εδώ συνεχή κοντινά πλάνα σε κλειστό χώρο, με ομιλούσες κεφαλές να λένε τι σπουδαίος που είναι ο Μπιλλ Ντράμμοντ. Η κάμερα βρίσκεται μόνιμα καθ' οδόν και καταγράφει το μεταβιομηχανικό τοπίο, δείχνοντας εύστοχα σε ποιο φόντο φυτρώνουν οι ιδέες του. Κι αν το συνολικό του έργο ανήκει στην εννοιακή τέχνη, άλλο τόσο conceptual είναι και η κινηματογράφηση. Η σιωπηλή περιπλάνηση στους εξοχικούς δρόμους και στις κωμοπόλεις θυμίζει έντονα την περίφημη ταινία δρόμου Radio On. Μόνο που εδώ η φωνή έχει άφθονο χιούμορ και διατυπώνει σκέψεις που διαρκούν.
Για τον σκηνοθέτη:
Γεννημένος στην Ελβετία το 1961 ο Stefan Schwietert είναι μια σπάνια περίπτωση δημιουργού που συνδυάζει επίμονα τα πάθη του με το προσωπικό του έργο, πράγμα εμφανές το ότι οι ταινίες που γυρίζει από το 1991 έχουν μονίμως δύο κοινά σημεία: είναι όλες ντοκυμαντέρ και έχουν όλες θέμα ή στενή σχέση με τη μουσική. Κατά κανόνα, μάλιστα, δεν πρόκειται για ιστορικού τύπου, γραμμικά ντοκυμαντέρ με εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα, αντίθετα επιχειρούν να μεταφέρουν μέσω της εικόνας την ουσία της μουσικής ή την αντίληψη του καλλιτέχνη. Όπως ίσως είναι αναμενόμενο με όλα αυτά, δεν τον ενδιαφέρει να φιλοτεχνεί κατά παραγγελία εγκώμια διασήμων, αλλά μάλλον το να διερευνά τη σχέση του ανθρώπου με τη μουσική. Έτσι, έχει γυρίσει ταινίες για τον ακορντεονίστα που ενέπνευσε τον Μαρκές στα «100 Χρόνια Μοναξιάς», αλλά και για το αλπικό κόρνο ή ακόμη και για το πνευματικό υπόβαθρο του τυρολέζικου γιόντελινγκ. Όσο εκκεντρικές κι αν φαίνονται αυτές οι επιλογές, οι ταινίες του είναι όχι μόνο προσιτές αλλά και σαγηνευτικές. Στην Ελλάδα το έργο του παρουσιάστηκε εν μέρει στο 11ο Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ Θεσσαλονίκης, αλλά η δημιουργική του παρουσία συνεχίζεται.
